Chloor. In enorme hoeveelheden. Bijna alle grote industriële installaties gebruiken het om hun koelwater te behandelen. Maar aan chloor kleven nadelen. Je hebt er veel van nodig, het heeft een stevige CO2-uitstoot én kan giftige, niet-afbreekbare bijproducten vormen. Dat moet anders, vinden ze bij de Leeuwarder startup Termanox. Met hun product Blueterm als revolutionaire, duurzame vervanger voor chloor proberen zij voet aan de grond te krijgen in de wereld van de chemie.
Rondje langs Friese impact-startups
Een startup die zich richt op een of meer van de Sustainable Development Goals (SDGs) van de Verenigde Naties, is een impact startup. In Friesland zijn er veel van deze startups te vinden, maar ze zijn nog niet altijd even zichtbaar. Wij vinden dat deze bedrijven een podium verdienen. Daarom doen wij een rondje langs een aantal Friese impact-startups. Waaronder Termanox.
Wetten en regels
Als hij over Termanox praat, klinkt er vastberadenheid door in zijn stem. Het bedrijf heeft zo’n mooi product in handen, vindt Sander ten Cate, mede-eigenaar van Termanox. Hij en zijn compagnon willen er zo graag mee aan de slag. Maar de wereld van de chemie, waarin Termanox zich bevindt, is er een van wetten en regels. Het is een conservatieve wereld, van grote, wereldwijde spelers met grote systemen. Een wereld waarin een startup uit Leeuwarden moeilijk binnenkomt, ondervonden de ondernemers. De afgelopen jaren deden zij er alles aan om Blueterm, het product waar het allemaal om draait, een plek in die wereld te geven.
Duurzaam alternatief voor koelwaterbehandeling
Blueterm is een duurzaam alternatief voor koelwaterbehandeling. Sander legt uit dat grote industriële installaties zoals energiecentrales, water gebruiken om de productie te koelen. Dat water komt doorgaans uit zee, een meer of rivier. Met dat oppervlaktewater komt allerlei leven mee. Kokkels, mosselen en zeepokken bijvoorbeeld, maar ook andere (micro-)organismen. Die hechten zich aan de wanden van het koelwatersysteem, waardoor verstopping of andere problemen kunnen ontstaan. Om dat te voorkomen, wordt dit koelwater vaak behandeld met chloor. Dat is effectief én relatief goedkoop.
Dat chloor heeft zo z’n nadelen. Allereerst vergt de productie ervan veel energie en water. Omdat grote installaties vaak wel 12 uur per dag chloor injecteren, is er veel van nodig: per energiecentrale soms wel 200 vrachtwagens per jaar. Dat leidt tot hoge transport- en opslagkosten en een stevige CO2-uitstoot. Tot slot kan chloor, als het in aanraking komt met zeewater, giftige bijproducten vormen die niet afbreekbaar zijn in de natuur.
Eén van onze huidige aandeelhouders wist het patent te redden en richtte Termanox op."
Gered uit faillissement
Blueterm is dé vervanger voor chloor. Het product van Termanox bevat een combinatie van twee stoffen. De eerste is een biocide, een stof die een filmlaagje op bacteriën vormt en doodt. De tweede is een EPS (exopolysacharide). Die zorgt dat de biocide effectief op de wanden van het koelwatersysteem terechtkomt, zodat daar het filmlaagje ontstaat. Het product is biologisch afbreekbaar, vormt geen giftige bijproducten en hoeft maar maximaal 1 uur per dag geïnjecteerd te worden. Zo leidt Blueterm tot een chemiereductie van meer dan 95 procent ten opzichte van chloor.
Het is alweer bijna 10 jaar geleden dat Sander in aanraking kwam met het patent waarmee later Blueterm ontwikkeld zou worden. “Stefan en ik werkten in 2014 in een ander bedrijf samen met twee investeerders. Die kochten het patent. Toen één van de investeerders overleed, ontstond er een zakelijke ruzie waarin het bedrijf met het patent het kind van de rekening werd. Eén van onze huidige aandeelhouders wist het patent te redden en richtte Termanox op. Wij zijn hem uiteindelijk gevolgd.”
“We besloten: we gaan all-in”
Met het patent creëren de ondernemers Blueterm. Wat dan volgt zijn vele pogingen om de innovatie in de markt te zetten. Dat blijkt lastiger dan gedacht. “Voor een product als dit heb je een proof of concept nodig: een bewijs dat ons product doet wat wij zeggen en de moeite van het doorontwikkelen waard is. Zo’n onderzoek is enorm kostbaar. Daarom hebben we lange tijd naar partijen gezocht die dat wilden financieren.” De ondernemers spraken met verschillende partijen, maar nergens kregen ze echt voet aan de grond. “Toen besloten we: we gaan all-in. We betalen het proof of concept zelf.” In het voorjaar van 2021 voeren ze het onderzoek uit bij een energieproducent op de Rotterdamse Maasvlakte. Met succes: de pilot bewijst de voordelen van Blueterm. Bovendien blijkt de energieproducent zeer geïnteresseerd in de chloorvervanger.
We besloten: we gaan all-in. Ik wil er ook écht alles aan gedaan hebben om dit bedrijf succesvol te maken."
Allerlaatste handtekening
Na de positieve pilot besluiten de Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland (NOM) en de Friese Ontwikkelingsmaatschappij (FOM) zich aan Termanox te verbinden. Zij financieren de startup sindsdien “Je zou zeggen dat we vanaf dat moment écht konden starten”, grinnikt Sander. “Maar nee. Onze biocide moet nog geregistreerd worden voor de Nederlandse markt. Anders kunnen er geen vergunningen voor worden afgegeven. Zo’n registratie duurt jaren en is opnieuw een duur geintje.”
“Omdat ons product een interessante vervanger is voor chloor, heeft het energiebedrijf waarbij we het proof of concept hebben uitgevoerd, een jaar lang zélf onderzoek gedaan naar onze biocide. Eerder dit jaar kwamen zij tot de conclusie dat Blueterm in de toekomst vergund zou kunnen worden en dat zij openstonden voor een grootschaligere pilot die van Blueterm een proven technology moet maken. Waarom we daar dan nog niet mee zijn begonnen? We wachten nog op één allerlaatste handtekening van het management. We hopen maar dat het management progressief genoeg is om voor onze innovatie te durven kiezen.”
In hun gedrevenheid om van Blueterm een succes te maken, onderzochten Sander en Stefan ook andere markten. “We ontdekten dat (drink)waterfabrieken die gebruikmaken van omgekeerde osmose heel interessant voor ons zijn. Sterker nog: uit onze eigen tests blijkt dat ons product in die systemen nóg meer waarde heeft dan in een energiecentrale. We hopen om volgend jaar te mogen meedoen in een onderzoeksprogramma waarin we die werking nader kunnen onderzoeken.”
Alles aan gedaan
Het lijkt erop dat 2024, maar liefst tien jaar nadat Sander voor het eerst in aanraking kwam met het patent, hét jaar kan worden voor Termanox. “Uit duurzaamheidsoverwegingen willen steeds meer overheden inmiddels af van chloor als koelwaterbehandeling. We hopen dat dat ons zal helpen om de positie van Blueterm te versterken.” Wat er in het nieuwe jaar ook gebeurt, het hele traject heeft veel geduld en doorzettingsvermogen gevergd van de twee ondernemers. Toch heeft Sander nooit overwogen de handdoek in de ring te gooien. “Ik ben altijd in het patent blijven geloven. Maar ik wil er ook écht alles aan gedaan hebben om dit bedrijf succesvol te maken. Ik wil later niet denken: wat als…? En hé, na al die jaren móet het geluk toch een keer onze kant op vallen? Dat gaat gebeuren, ik weet het zeker.”