“Nou, dan gaan we toch kijken hoe we waterstof kunnen maken?” begint Frank Turksma, terugkijkend op de eerste stappen van H2PS. “Toen hebben we er een paar oude studieboeken bij gepakt en zijn we begonnen. Dat betekent overigens wel dat je ook af en toe fouten maakt. Dan hoor je opeens heel hard ‘BOEM’, en kom je erachter dat waterstof best wel een explosief gas is, net als aardgas trouwens. Maar als je zorgt voor een veilige werkomgeving, is het gelukkig niet gevaarlijker.”
Als we gaan zitten in het kantoor van H2PS in Leeuwarden en Frank zijn bril rustig boven op zijn hoofd schuift, vraagt hij; ‘Waarom heten jullie niet gewoon Founded in Fryslân?” En hoewel dat een discussie is voor een andere keer, tekent het de nuchtere kijk die Frank heeft op bestaande dingen: “Waterstof maken is niet zo spannend, dat hebben we op de middelbare school allemaal geleerd. Alleen iedereen wilde het met hele grote installaties voor de grootverbruikers maken. Terwijl de grote middengroep zoals; woningbouwcorporaties en mkb-industrieën helemaal vergeten werd. En die hebben straks allemaal een energieprobleem waar geen oplossing voor is.”
Rondje langs Friese impact-start- en scale-ups
Een start- of scale-up die zich richt op een of meer van de Sustainable Development Goals (SDGs) van de Verenigde Naties, is een impact start- of scale-up. En omdat bedrijven die verder gaan dan alleen het nastreven van financieel rendement, aandacht verdienen van ons, maar ook de politiek, doen wij een rondje langs een aantal van deze Friese bedrijven. Waaronder dus Hydrogen Powered Solutions (H2PS) in Leeuwarden.
Hydrogen Powered Solutions
Ongeveer negen jaar geleden startte Frank samen met Tienus Lukkes, het toenmalige Tieluk, enigszins vanuit frustratie, legt hij uit: “Iedereen had de mond vol over de energietransitie en het veranderen van de wereld in een mooiere, groenere en betere plek voor het nageslacht. Maar wij vonden dat er, naast rapporten schrijven, eigenlijk heel weinig gebeurde. Als we dan keken naar waar er qua energietransitie op ingezet werd, misten we vooral waterstof. Dat was voor ons de reden om zelf te onderzoeken hoe je waterstof maakt. En vervolgens testen, op een boot, een auto, een trekker; allerlei dingen waar een verbrandingsmotor aan of op zat. Omdat mijn compagnon een installatiebedrijf heeft, besloten we het ook eens in combinatie met een cv-ketel te onderzoeken. En dat ging vrij aardig.
In het kader van meten is weten, wilden we op een gegeven moment wel eens weten wat we nou precies deden. Zelf hadden we maar beperkte meetapparatuur, dus zochten we een instituut dat ons kon helpen. We kwamen in contact met AKZO en zij kwamen vervolgens langs op onze toenmalige locatie in Arum om metingen te doen. Nog voordat ze hun rapport hadden geschreven, belden ze al met de boodschap dat we wel eens met zwaar water bezig zouden kunnen zijn. Iets wat onder andere vroeger in kerncentrales werd gebruikt. Toen we dat hoorden waren we er eigenlijk wel een beetje klaar mee, we hadden niet echt zin om straks lichtgevend door het dorp te lopen, namelijk.
En wat bleek? We zorgden voor ongeveer evenveel straling als het gemiddelde koffiezetapparaat.”
Toch bleef het jeuken. En omdat we zelf niet zoveel verstand hebben van kerncentrales en radioactiviteit, zochten we iemand die dat wel heeft. We legden mensen van een uraniumverrijkingsfabriek in Almelo uit waar Arum lag en op een vrijdagmiddag stonden ook zij metingen bij ons te doen; eerst van de omgeving, daarna van onze waterstofgenerator. En wat bleek? We zorgden voor ongeveer evenveel straling als het gemiddelde koffiezetapparaat.”
Het was het startsein om vol in te zetten op waterstof als substituut voor bijvoorbeeld aardgas. Frank: “Zo is Tieluk H2PS geworden; een bedrijf dat waterstofgeneratoren produceert voor de bestaande bebouwde omgeving. Dus flats, kantoorpanden, maar ook industrie; van bakkerijen tot bronsgieterijen. Wij zorgen dan dat de waterstof vraaggestuurd op locatie geproduceerd wordt, bijvoorbeeld gekoppeld aan een cv-ketel of voorzetbrander en zo verlagen we het aardgas verbruik en de uitstoot van CO2 en fijnstof.”
Tot 70% minder verbruik en uitstoot
Minder verbruik betekent ook minder uitstoot. En die besparingen zijn significant, geeft Frank aan: “Voor iedereen die een gasverbruik heeft tussen de dertig- en tweehonderdduizend kuub, kunnen wij zorgen dat een investering binnen twee tot drie jaar terugverdiend is. Doordat er dus substantieel bezuinigd wordt op aardgasverbruik. Minimaal 30% voor bijvoorbeeld woningbouw en minimaal 70% voor industrie. En dat betekent dus ook circa 30 tot 70% minder CO2-uitstoot. Maar we willen naar 100%. Daarin pushen we ook wel bij de ketelbouwers, maar technologisch zijn ze nog niet zo ver. Al denk ik dat het over twee tot drie jaar mogelijk moet zijn.”
Internationale invloeden
De originele naam Tieluk kwam voort uit de naam van Franks compagnon, maar toen ze merkten dat veel klanten dit opvatten als Tiel.UK, als zijnde een Brits bedrijf, besloten ze te kiezen voor een naamsverandering. Het is niet de enige manier waarop ze in aanraking komen met het buitenland. Frank: “Ook de oorlog in Oekraïne merken we duidelijk. Uiteraard hadden we dat liever anders gezien, maar het geeft wel veel drukte in aanvragen en opdrachten. We zien nu dat keuzes versneld gemaakt worden, omdat de gasprijs zo hoog is. Zeker in de industrie. Waar je eerst relatief weinig betaalde voor een kuub gas, maar men nu klem zit doordat ze langlopende prijsafspraken met opdrachtgevers hebben. Kortom; nu de gasprijs drie of vier keer over de kop is gegaan, is het logisch dat je je zorgen maakt en zien ze waterstof als een mogelijke vervanger.”
H2PS heeft gesprekken in België, Engeland, Zuid-Afrika en Amerika, maar de eerste order uit het buitenland moet nog komen. Luister hier naar Frank die uitlegt dat er flinke uitdagingen zitten aan internationaal afzetten:
De remmende werking van voorsprong
Op de vraag of er andere bedrijven zijn die hetzelfde doen als H2PS is Frank duidelijk: “Nee.” “We weten wel dat er een aantal bezig zijn, maar die liggen jaren achter ons qua ontwikkeling”, vult hij aan. “Hoe dat komt? Geen idee. Wel snap ik dat als je op zoek bent naar het antwoord op het gehele energievraagstuk, dat waterstof dan niet de enige oplossing is. Het is een onderdeel van de totale energiemix. Bij veel particuliere gebouwen zou bijvoorbeeld een warmtepomp ook werken, maar denk eens aan een oud historisch pand, waar je met isolatie aan binnen- en buitenkant bijna niks mag en kan. Of bestaande kantoorpanden en flats met een centrale stookruimte. Hier kun je makkelijk verduurzamen met waterstof zonder dat je het hele pand over de kop hoeft te halen. Want in combinatie met de juiste cv-ketel kan er zonder dat er intern aanpassingen nodig zijn zowel vraaggestuurd hoog- als ook laagtemperatuur warmte geleverd worden.”
Vooroplopen is niet altijd makkelijk. Luister hier naar Frank die vertelt waarom H2PS in zijn ogen zo’n twee jaar vertraging opliep:
Blik op de toekomst
“Ik had ook vijf dagen per week op een boot kunnen zitten”, lacht Frank als we vragen naar zijn drive. “Gelukkig hebben mijn kompaan van het eerste uur en ik nog inkomsten uit andere activiteiten wat maakt dat het mogelijk is om onze tijd en energie hieraan te besteden. Daarnaast hebben we sinds ruim een jaar BNR Capital aan boord die er met een financiële injectie voor zorgde dat we vol bevlogenheid sneller konden werken aan een betere wereld. Ik heb tenslotte vijf kinderen en inmiddels ook vijf kleinkinderen, zij hebben óók recht op een duurzame en gezonde toekomst.”
Het woord Solutions in H2PS is overigens niet zonder reden in meervoud, vertelt Frank afsluitend: “We denken ook dat je straks met waterstof in mobiliteit veel kan. Er rijden al wat personen- en vrachtwagens op deze wijze rond, maar wat denk je van scheepvaart. Daar is de CO2-uitstoot groot door motoren die draaien op slechte kwaliteit brandstof. Als je ook daar kan verschonen, dan maak je mooie slagen. Kortom, er is nog veel te doen binnen de energietransitie, maar dat zal stap voor stap gaan. Er is meer werk dan dat er dagen zijn, maar je kunt niet springen van de vloer op de zolder. Laten we daarom eerst deze toepassing van waterstoftechnologie maar goed neerzetten en van daaruit verder. Zo zorgen we in ieder geval dat de wereld een beetje duurzamer wordt en we bewuster om leren gaan met energie. En ik hoop dan ook dat men dit inziet en bereid is om hierin te investeren.”